Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính có khả năng bảo vệ danh mục đầu tư, nhưng đòi hỏi nhà đầu tư phải có kiến thức vững chắc để tránh rủi ro không đáng có. Tại Việt Nam, thị trường chứng khoán phái sinh đã tồn tại hơn 4 năm, dù phát triển tích cực nhưng vẫn còn mới mẻ với nhiều nhà đầu tư F0.
1. Đặc điểm của chứng khoán phái sinh
Theo Luật Chứng khoán, chứng khoán phái sinh là hợp đồng tài chính bao gồm quyền chọn, hợp đồng tương lai và kỳ hạn, xác nhận quyền và nghĩa vụ thanh toán, chuyển giao tài sản cơ sở theo mức giá và thời gian xác định.
Hiện tại, thị trường phái sinh Việt Nam cung cấp hai sản phẩm chính:
- Hợp đồng tương lai chỉ số VN30: Phổ biến với nhà đầu tư cá nhân, dựa trên biến động của 30 mã cổ phiếu bluechip.
- Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ: Chủ yếu giao dịch giữa các tổ chức.
2. Quy định giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số VN30
Hợp đồng tương lai VN30 cho phép giao dịch linh hoạt với các quy định cụ thể như:
- Tài sản cơ sở: VN30-Index.
- Quy mô hợp đồng: 100.000 VNĐ x VN30-Index.
- Biên độ dao động giá: ±7%.
- Ký quỹ bắt buộc để đảm bảo thanh toán.
- Giao dịch T0: Được phép mua/bán để đóng vị thế ngay trong ngày.
3. Ưu điểm và rủi ro
Chứng khoán phái sinh cho phép bán khống (bán trước, mua sau) để cân bằng rủi ro khi thị trường cơ sở giảm. Tuy nhiên, sự biến động nhanh chóng và tỷ lệ đòn bẩy cao dễ gây thua lỗ nếu không có chiến lược rõ ràng. Nhà đầu tư cần kiến thức vững, liên tục theo dõi tình hình vĩ mô và duy trì tâm lý ổn định.
4. Kỷ luật đầu tư và công nghệ quản lý rủi ro
Kỷ luật là yếu tố then chốt trong đầu tư phái sinh. Nhà đầu tư nên thiết lập mức lãi/lỗ từ trước và có thể sử dụng hệ thống giao dịch tự động cài đặt lệnh cắt lỗ, chốt lời theo mức kỳ vọng, ví dụ: đặt mục tiêu chốt lời 20% và cắt lỗ 30%. Hệ thống sẽ tự động thực hiện lệnh khi đạt đến các mức này.
Nhìn chung, chứng khoán phái sinh là lựa chọn tốt để phân tán rủi ro, nhưng yêu cầu nhà đầu tư có kiến thức và kỹ năng quản lý rủi ro chặt chẽ để đảm bảo lợi ích tối ưu trong giao dịch.